Ondernemerschap niet automatisch bij ‘vrije vervanging’
De Belastingdienst maakte medio augustus ’23 bekend dat goedgekeurde modelovereenkomsten op basis van vrije vervanging per 1 januari 2024 worden ingetrokken. Vanaf dat moment is het feit dat je als zelfstandig ondernemer jezelf mag vervangen door een andere ondernemer om hetzelfde werk te doen, geen grondslag meer om zelfstandig ondernemerschap toe te kennen. De reden dat de Belastingdienst deze overeenkomsten niet meer goedkeurt is het arrest van de Hoge Raad in de Deliveroo-zaak uit maart.
Wat houdt het arrest in?
‘In het Deliveroo-arrest bevestigde de Hoge Raad het eerdere oordeel van het Amsterdamse Hof dat de bezorgers van Deliveroo werkten op basis van een arbeidsovereenkomst. Of hiervan sprake is, hangt volgens de Hoge Raad af van alle omstandigheden van het geval. Volgens de Hoge Raad is de verplichting om het werk persoonlijk uit te voeren slechts één van de elementen die van belang kan zijn bij de beoordeling van de arbeidsrelatie. De vrije vervanging kan weliswaar duiden op de afwezigheid van een arbeidsovereenkomst, maar is niet van dien aard dat daarmee de kwalificatie ‘arbeidsovereenkomst’ onverenigbaar is.’ (Bron: belastingdienst)
Hoe keurt de Belastingdienst ondernemerschap?
Bij het bepalen of een overeenkomst leidt tot een echte dienstbetrekking, spelen de volgende kenmerken een rol:
- Is er sprake van vrije vervanging?
- Is de opdrachtgever verplicht om de opdrachtnemer voor het werk te betalen
- Is er een gezagsverhouding tussen de opdrachtnemer en de opdrachtgever
De Belastingdienst beoordeelt de bepalingen in een overeenkomst in onderling verband, waarbij ze kijken naar de aanwezigheid van al deze verschillende kenmerken. Dat betekent dat er geen sprake hoeft te zijn van een dienstbetrekking als in de overeenkomst 1 of meer van de voorbeeldbepalingen staan die duiden op een echte dienstbetrekking en andersom. Per 1 januari 2024 komt de vrije vervanging dus te vervallen. Dan wordt het belangrijk om goed te kijken naar de feitelijke werkomstandigheden en te bezien of er sprake is van een gezagsverhouding.
Gevolgen
Het intrekken van overeenkomsten op basis van vrije vervanging kan consequenties hebben voor ondernemers en op opdrachtgevers. Als vrije vervanging het enige onderdeel was waarop men ervan uitging dat er sprake was van ondernemerschap, dan zal dat nu terug kunnen worden gedraaid. Dan zullen er wellicht nog premies en loonheffingen moeten worden betaald en dan kan het zijn dat de ondernemer, die nu werknemer is, geen recht had op ondernemersaftrek.
Commentaar Stichting ZZP Nederland
Wat wij al jaren wisten door jurisprudentie vanaf 2016 over de goedgekeurde modelovereenkomsten is dat er maar een ding telt: hoe wordt er feitelijk gewerkt? Natuurlijk is het aan te raden om met een goedgekeurde overeenkomst van de Belastingdienst te werken, maar het is niet wettelijk verplicht. Het is handig om te gebruiken als de opdrachtgever en/of opdrachtnemer twijfels hebben over of er loonheffingen moeten worden betaald over de werkrelatie. Maar, uiteindelijk bepaalt onder welke werkomstandigheden wordt gewerkt of er sprake is van een arbeidsrelatie.
In 2024 zullen de gevolgen van het intrekken van de overeenkomsten op basis van vrije vervanging nog weinig merkbaar zijn. Want tot 2025 zal er door de Belastingdienst toch nog niet gehandhaafd worden. Ondernemers die nu op basis van een overeenkomst vrije vervanging werken, doen er wel goed aan om de werkrelatie te evalueren en goed te kijken naar de feitelijke werkomstandigheden. De overeenkomst kan daar dan op worden aangepast.
In de afgelopen jaren is Stichting ZZP Nederland bezig om met het ministerie en de verantwoordelijke minister de criteria op basis waarvan schijnzelfstandigheid wordt bestreden helder te krijgen. Wij hebben dit als volgt verwoord:
Formuleer duidelijke criteria voor zelfstandig ondernemerschap. Laat ondernemerscriteria leidend zijn bij het beoordelen van het zelfstandig ondernemerschap. Dit zal leiden tot een effectieve handhaving op schijnzelfstandigheid en een betere bescherming van diegenen die als werknemer moeten worden beschouwd.
