Historie van VAR naar DBA

De VAR (Verklaring Arbeidsrelatie)

In 2005 is de VAR ingesteld om bedrijven, die zzp’ers inhuurden te vrijwaren van werkgeversverplichtingen, zoals inhouding loonheffing en afdracht werkgeverspremies. De VAR was niet verplicht, maar werd wel geëist door deze bedrijven bij het verstrekken van opdrachten aan zzp’ers. Jaarlijks werd er door de Belastingdienst aan meer dan 400.000 zzp’ers een VAR verstrekt. Een belangrijk deel van de zzp’ers had geen VAR nodig, omdat ze niet in opdracht van bedrijven werkten.

De VAR in de praktijk

Wie als zelfstandige een VAR wilde aanvragen, moest een aantal vragen beantwoorden over het ondernemerschap en de daaraan verbonden werkwijze. Indien de juiste antwoorden werden gegeven, werd de VAR toegekend. Er gold wel een voorbehoud. Als bij controle toch een dienstbetrekking werd vastgesteld, werd de VAR (WUO) ingetrokken en gold de VAR (Loon) met terugwerkende kracht. De zzp’er was dan met terugwerkende kracht aansprakelijk voor loonheffing, terwijl de opdrachtgever vrijuit ging. De Belastingdienst controleerde echter bijna niet, zodat het leek alsof er niets aan de hand was.

Schijnconstructies

De doorgaande groei van het aantal zzp’ers in sommige sectoren leverde discussie op met betrekking tot misbruik van de VAR door bedrijven, die in draaideurconstructies werknemers omvormden tot (schijn)zelfstandigen om zo werkgeversrisico’s te omzeilen. De omvang van dit fenomeen is nooit echt vastgesteld, maar uit enkele onderzoeken is een percentage van 5 tot 15 % naar voren gekomen. Toch werd dit een belangrijk politiek item, dat de maatschappelijke winst van groeiend ondernemerschap totaal heeft overschaduwd.

Stichting ZZP Nederland en de VAR

Vanaf de oprichting in 2011 heeft de stichting gepleit voor afschaffing van de VAR.

• Zelfstandigen konden geen enkele rechtszekerheid ontlenen aan de VAR.
• Opdrachtgevers, die soms schijnconstructies toepasten, waren gevrijwaard.
• De VAR heeft gefaald als instrument om schijnconstructies te bestrijden.
• De VAR maakte misbruik, draaideurconstructies en schijnconstructies juist mogelijk.
• Bewust zelfstandige ondernemers hebben last van schijnconstructies.

Doorgaande groei aantal zelfstandigen gezien als probleem

In 2014 was er discussie naar aanleiding van de groei van het aantal zzp’ers.

• SZW vreesde afbraak van “het sociale stelsel” (lees: werknemersverzekeringen)
• Financiën vreesde minder belastinginkomsten (ondernemersvoordelen)
• De Vakbeweging vreesde concurrentie op de arbeidsmarkt
• Dit resulteerde in het voornemen om de zelfstandigenaftrek af te schaffen
• Tevens werden er meer controles op de VAR aangekondigd

Zelfstandigenaftrek behouden, Zorg-zzp’ers werd VAR ontnomen

• ZZP Nederland startte een actie tegen afschaffing zelfstandigenaftrek
• Op 1-10-2013 Petitie aangeboden aan Buma en Pechtold met 66.000 handtekeningen
• Zelfstandigenaftrek (voorlopig) behouden
• Intrekking VAR door de Belastingdienst bij honderden zzp’er in de zorg
• Stichting ZZP Nederland trekt aan de bel voor behoud ondernemerschap

De BGL (Beschikking Geen Loonheffing)

• BGL moest de VAR vervangen
• Digitale vragenlijst met honderden vragen per opdracht
• Administratief onding met kenmerken van loterij: geen rechtszekerheid
• ZZP-organisaties, waaronder ZZP Nederland hebben dit tegen weten te houden
• Wat overeind bleef: opdrachtgever is medeverantwoordelijk voor het contract

Ons Alternatief voor de VAR 15 januari 2013

• De Samenwerkende ZZP-organisaties presenteerden het Alternatief voor de VAR
  Kenmerken Alternatief voor de VAR:
• Intakegesprek bij inschrijving Handelsregister KvK
• BVO: ondernemerstest met advies KvK
• Verklaring Bewust Zelfstandig Ondernemer, eigen rekening en risico
• Oprichting Kenniscentrum Ondernemerschap voor beleidsvorming
• Dit voorstel is door het ministerie afgewezen

De Wet DBA (regelt de afschaffing van de VAR)

• 22 januari 2016 uit Stichting ZZP Nederland haar zorgen over de uitvoering van de Wet DBA aan Eerste Kamer
• Zowel de Tweede als de Eerste Kamer nemen de wet DBA aan. Daarmee vervalt de VAR.
• Per 1 mei 2016 is de VAR niet meer rechtsgeldig.
• Samen met de Belastingdienst worden bijeenkomsten georganiseerd over de werkwijze met modelovereenkomsten.
• Er komt een transitiejaar. Tot 1 mei 2017 zal de Belastingdienst wel controleren maar niet beboeten.
• Om vooraf zekerheid te verkrijgen over betaling van loonheffing worden modelovereenkomsten gekeurd.
• Belastingdienst neemt de Arbeidswet als uitvoerings- en toetsingskader. De zzp'er wordt daarin niet benoemd.
• Meldpunt VAR-DBA ingesteld door ZZP Nederland om problemen in kaart te brengen.
• Bemiddelingsbureaus maken gebruik van onzekerheid door te zeggen dat niet meer zzp'ers gewerkt kan worden.
• ZZP Nederland probeert de wet te laten werken, denkt mee met ministeries tijdens de DBA-TOP.

Meldpunt VAR DBA

Nadat wij het Meldpunt VAR-DBA opengesteld hebben, hebben wij meer dan 300 meldingen gekregen. Deze meldingen hebben wij besproken tijdens ons DBA-top waarbij staatssecretaris Wiebes, vertegenwoordigers van de Belastingdienst, en opdrachtgevers en opdrachtnemers aanwezig waren. Wiebes vertelde nogmaals dat er gewoon met zzp'ers gewerkt kan worden, echter blijven harde concessies van de Belastingdienst uit. De helpdesk van ZZP Nederland krijgt elke dag vragen over de gevolgen van de wet DBA. Reden om een enquête af te nemen onder de achterban. De uitslag van deze enquête leidt ertoe dat ZZP Nederland een manifest opstelt. Deze vormt de basis voor de ZZP Petitie: Stop Belemmering Ondernemerschap.

Nieuw kabinet, nieuw geluid

Sinds de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2017, is er een andere minister van SZW gekomen, minister Koolmees. Hij heeft de opschorting van de handhaving van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) verlengd tot 1 oktober 2021. Dat betekent dat opdrachtgevers en opdrachtnemers tot die tijd geen boetes of naheffingen krijgen als achteraf geconstateerd wordt dat er sprake is van een dienstbetrekking.

Minister Koolmees heeft beloofd om medio 2018 met nieuwe plannen te komen en afgevaardigden uit het 'werkveld' waaronder Stichting ZZP Nederland, actief te betrekken bij de nieuwe planvorming. Het eerste heeft hij niet waargemaakt, het tweede wel. ZZP Nederland is vertegenwoordigd in de werkgroep die meedenkt over de opvolger van de Wet DBA.

In juni 2020 kwam minister Koolmees met de vijfde voortgangsbrief over de huidige stand van zaken, de geboekte voortgang en de vervolgstappen ten aanzien van de maatregelen op het gebied van ‘werken als zelfstandige’. Die brief lees je hier.

Sindsdien is er enige beweging geweest in dit dossier. Het kabinet heeft inmiddels afgezien van een minimumtarief voor zelfstandig ondernemers en de zelfstandigenverklaring, o.a. naar aanleiding van een raadpleging die ZZP Nederland heeft gehouden onder haar abonnees. Per januari 2021 wordt er wel een webmodule getest. Lees meer over de webmodule.

Nieuw kabinet, nieuw geluid (2)

Het kabinet-Schoof is 2 juli 2024 beëdigd. Hiermee zijn er ook weer nieuwe ministers, staatsecretarissen etc. die weer een mening moeten vormen over politieke kwesties, zo ook de Wet DBA en de eventuele opvolger Wet VBAR.

Na het zomerreces organiseerde de Vaste Kamercommissie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe) een rondetafelgesprek. Er werd op 5 september gepraat over het opheffen van het handhavingsmoratorium en de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (wet DBA). Een week later debatteerde dezelfde commissie met de nieuwe bewindslieden van SoZaWe en Financiën - Eddy van Hijum en Folkert Idsinga - over de zzp'er. Na dit gesprek werden meerdere moties ingediend.

Update 2 oktober 2024

In de Tweede Kamer zijn enkele moties ingediend waarover inmiddels is gestemd.

Zo is onder andere een motie aangenomen waarom staat dat in ieder geval voor één jaar, risicogericht gehandhaafd moet worden, met de focus op probleemgevallen zoals gedwongen zelfstandigheid, onderbetaling, evidente schijnzelfstandigen en arbeidsmigratieconstructies. 

Andere moties die ook zijn goedgekeurd gaan over:

• publicatie van een duidelijk afwegingskader voor handhaving op de website van de Belastingdienst vóór 1 november 2024;
• in de handhaving coulant omgaan met onbewust onbekwame zelfstandigen en niet direct overgaan tot het opleggen van boetes;
• faciliteren van vooroverleg over beoordeling van arbeidsrelaties en reeds goedgekeurde modelovereenkomsten effectief van kracht te laten blijven.