Advies OCTAS zet AOV-zzp-plannen onder druk

Het advies dat OCTAS nu geeft, is een vervolg op de probleemanalyse die zij afgelopen oktober heeft gepresenteerd. Daarin schetste de commissie uitvoerig de complexiteit van het huidige stelsel voor alle betrokkenen. OCTAS is 25 november 2022 ingesteld door minister Van Gennip.

Variant 'Huidige stelsel beter'

De commissie schetst als eerste variant het ‘Huidig stelsel beter’. In deze variant stelt OCTAS een flink aantal maatregelen voor om het huidige WIA-stelsel minder complex, menselijker en begrijpelijker te maken. Zo wordt de WIA eenvoudiger door onder meer uit te gaan van één in plaats van de huidige drie regelingen. 

In dit scenario stelt OCTAS voor zelfstandigen een verzekering voor op sociaal minimum (bijstand) niveau. Deze uitkering krijg je wanneer je niet meer zelfstandig het wettelijk minimumloon bij elkaar kunt verdienen. Je wordt als zelfstandige, na twee jaar wachttijd, getoetst aan een beperkt aantal drempelfuncties. De premie die je als zelfstandige betaalt voor deze verzekering bedraagt naar schatting ongeveer 5,5%. Dit percentage is aanzienlijk lager dan de 8% waar SZW nu voor een vergelijkbare regeling van uitgaat.

Frank Alfrink, voorzitter Vereniging ZZP Nederland: “Deze variant is al een verbetering ten opzichte van de voorstellen die vorig jaar naar de Tweede Kamer zijn gezonden. Slecht is dat dit voorstel geen opt-out bevat, zodat eenieder die al zelf een goede regeling heeft of kan afsluiten voor arbeidsongeschiktheid niet onder deze variant valt.”

Variant 'Werk staat voorop'

In de tweede variant ‘Werk staat voorop’ ligt de nadruk op wat mensen wél kunnen, in plaats van wat ze níet kunnen. Hier schetst OCTAS een werkwijze waar eerst gekeken wordt naar de mogelijkheden van re-integratie. Tijdens deze periode van 3 tot 5 jaar ontvangt iemand een re-integratieuitkering. Zo wordt voorkomen dat iemand snel het label ‘arbeidsongeschikt’ krijgt. Daarna volgt de arbeidsongeschiktheidsbeoordeling. Mensen waarbij re-integratie niet haalbaar blijkt komen dan in aanmerking voor een arbeidsongeschiktheidseinduitkering (AO-einduitkering).

Alfrink: “Zeker zelfstandige ondernemers willen aan het werk blijven. Ze zijn super gemotiveerd om ook zonder hulp er alles aan te doen om aan het werk te blijven. Immers iedereen ‘wil ertoe doen’. Gedwongen thuis zitten is voor niemand goed. Voorwaarde is wel dat je zo snel mogelijk met je re-integratie kan beginnen en dat ervoor wordt gezorgd dat alle werkenden gebruik kunnen maken van Arbozorg. ZZP Nederland pleit daarom al jaren voor meer preventie van arbeidsongeschiktheid, bijvoorbeeld door het instellen van arbeidsartsen.”

Variant 'Basis voor werkenden'

In de derde variant ‘Basis voor werkenden’ schetst OCTAS één gelijke regeling voor alle werkenden. Zowel werknemers als zelfstandigen komen hierdoor in dezelfde regeling terecht. Alle werkenden worden in deze variant op dezelfde manier beoordeeld, ondersteund en begeleid naar eventuele re-integratie. Eén regeling beoogt het stelsel geschikter te maken voor mensen die afwisselend of tegelijkertijd werken in loondienst en werken als zelfstandige. Voor werkenden is er een verplichte aanvullende verzekering, waardoor hun inkomensbescherming weinig verandert ten opzichte van de variant ‘huidig stelsel beter’. Dit geeft direct richting aan de vorming van een contractvorm onafhankelijk stelsel. Zo’n stelsel is vereist voor een arbeidsmarkt dat werkelijk toekomstbestendig is.

Ongeacht welke variant wordt gekozen, is het volgens commissievoorzitter Roos Vermeij mogelijk veel zaken te versimpelen door uit te gaan van het perspectief van mensen. ‘Complexiteit is vaak een uiting van regeldrift en doelmatigheidsdwang. Wij vinden dat mensen moeten kunnen begrijpen wat hun rechten zijn, wat hun plichten zijn en wat hun perspectief is.’ 

Van Gennip heeft aangegeven op 15 mei in de commissie arbeidsongeschiktheid reactie op het OCTAS-rapport te geven.